Petro Jeläst

**Petro Jeläst**

Moted:	1 febul 1908 Andriivka, Balakliia Raion[*]
Deadam:	22 yanul 1996 Moskva
Cal(s):	hitatan[], hibolitan[]
Tatät(s):	Lämporän Rusänik[], Russian Republic[], Pöparepüblik Lukrayänik[], Ukrainian State[], Sovyätarepüblik Sogädimik Lukrayänik[*], Sovyätabalatam, Rusän
Matan(s):	Q24844992[*]
Cil(s):	Vitalii Shelest[*]
Dispenäd:

Hiel Petro Yuqümovüc Jeläst (Lukrayänapüko: ‚Петро́ Юхи́мович Ше́лест’, Rusänapüko: ‚Пётр Ефи́мович Ше́лест’; pemotöl tü 1908, febula d. 14^id in ‚Andriyivka’, edeadöl tü 1996, yanula d. 25^id in ‚Moskva’) äbinom bolitan sovyätik ä Lukrayänik. Dü yels: 1963–1972 ‹ äbinom sekretan balid paleta kobädimik Lukrayänik, dü yels: 1966–1973 ‹ liman bolitabüra paleta kobädimik Sovyätabalatama.^[1]

Lifajenäd

El ‚Jeläst’ pämotom in vilag: ‚Andriyivka’ in eliän ‚Qarkiv’. Pos karier in jelodadustod äjäfidom in cals difik pro paleta kobädimik Sovyätabalatama (‚K.P.S.S.’). In 1963 päcälom ad sekretan balid paleta kobädimik Lukrayänik (‚K.P.U.’): diläd Lukrayänik paleta at, kelos ävedükom omi calani löpikön in repüblik. In 1966 i päcälom ad liman bolitabüra ela ‚K.P.S.S.’.

‚Jeläst’ äbinom slopan lezilik lejona di ‚Marx’ e ‚Lenin’, ä jeläb hielas ‚Nikita Qrujcov’ e ‚Nikolay Podgornüy’. Balflano äbinom komulan patedik „smeta” sonemik fa ‚Qrujcov’ piprimöla, votaflano äfölom rouli veütik in modränam otana: ‚Qrujcov’, äsi in nämädilovesum fa bumavan takama: ‚Leonid Bräȷnäv’. Timü reig ela ‚Bräȷnäv’ ün degyel mälid pöjut votacedölanas pädönufövon. Ün yel: 1968 ‹ el ‚Jeläst’ ädutom lü slopans gretikün nüdräna fa baläd di ‚Warszawa’ ini Tsyegän⸗Slovakän e finükam ela „florüp di ‚Praha’”.^[2]

Bolitam omik as dugan paleta Lukrayänik älüodon ad gönam demädas lönik Lukrayänikas: äspikom dö „jön Lukrayänapüka” ed äzilom pro Lukrayänam tida e kuliva. Do kosädapük ela ‚Jeläst’, kel lunüpo ivobom in Rusän ed in zifs gretik pe⸗Rusänöls in Lukrayän (‚Qarkiv’, ‚Mariupol’, ‚Küyiv’), äbinon Rusänapük, ästeifülom as sekretan balid ad spikön Lukrayänapüki. Dü calam oma yubids lautanas gretik, äsä ‚Taras Jävcänko’, ‚Ivan Kotlyarävsküy’ e ‚Läsya Ukrayinka’ päzelons veitöfiko su tatanivod. In ‚Küyiv’ kulivaledom: ‚Ukrayina’ ‹ pämaifükon.^[3] Zuo äjelodom liegotis nätik, cedü om plumafiko pätufrutidölis fa cifodanef zänik Sovyätabalatama.^[4] In mafäd semik igo ädälom toonomi topik ä könomiki ed äsufälom kobädimitaanamufi. As sam, ädälom ad pübön buki hiela ‚Ivan Dsyuba’ tiädü ‚Інтернаціоналізм чи русифікація?’ („Bevünetim u Rusänam?”) ed igo äsedom samädis lü paletadiläds topädik.^[3]

Ün 1970 ‚Jeläst’ äpubom buki tiädü ‚Україно наша радянська’ („O Lukrayän sovyätik obas!”), in kel älelobom paseti ä kulivi Lukrayänik. Dubo äkonflitikom ko hiel ‚Leonid Bräȷnäv’, kel ilovesumom nämädi, posä ‚Qrujcov’ pisäcälom. Bolit ela ‚Jeläst’ pälunemom as „nefrutik pro demäds Sovyätabalatama”. Ün 1972 „deikams netik” Lukrayäna notido ätatakons se ‚Moskva’. Ele ‚Jeläst’ päkodidon kodäd miplöpas mödik paleta Lukrayänik, e buk omik pämicödon demü neveräts lejonik ä jenöfik, äsä „netätim”, „glorükam paseta” e „itreigiäl könomik”. Liman jäfidöl bolitabüra neföro pibapükon ön mafäd somik fa paletafonäts calöfik sis el ‚Trozkiy’ ün degyel telid.^[5] Ün mayul yela ot päsäcälom ä päplaädom fa balan taanas omik: hiel ‚Volodümür Jcärbüzküy’, kel äpläidom tikamagoti netäta sovyätik bal ed kluo äbefeitom netätimi Lukrayänik seimiki. Nämätilovesumi at äsökon vef fanäbükamas taanas Lukrayänik guveranefa äsi dönuföv Rusänama.

Pos säcäl omik ün 1972 el ‚Jeläst’ päfeapladom lü ‚Moskva’, kö ägetom cali sümbolik vipresidana reiganefa Sovyätabalatama. Ün 1973 pämoükom se bolitabür. Poso ävedom dilekan vafifabrika nilü ‚Moskva’ ed ävobom us jü pänsionam. Ädalom pas gekömön ini Lukrayän pos säbinädikam Sovyätabalatama. Ün 1991 ästütom nesekidinotädi Lukrayäna.^[3] Ädeadom tü del 1996, yanula d. 22^id in ‚Moskva’ bäldotü jöldegvel. Päsepülom in deadanöp: ‚Baykove’ ‹ in Küyiv.

Noets

↑ Народився Петро Шелест, партійний і державний діяч, перший секретар ЦК КП України. Національна бібліотека України імені В. І. Вернадського. Pekonsultöl tü 2023 mäzul 17. (in Lukrayänapük)
↑ Luboš Veselý (2020): The Ukrainian Factor of the Prague Spring? Petro Shelest and the Czechoslovak Year 1968 in the Light of Documents of the Ukrainian Security Service. Czech Journal of Contemporary History, Vol. VIII. Pads: 73–102. Pekonsultöl tü 2023 mäzul 17. (in Linglänapük)
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 Петро Кралюк [Petro Kralyuk]: Українізація від Петра Шелеста. Він намагався утверджувати українську ідентичність. Radio Svoboda, 2020 yunul 8. Pekonsultöl tü 2023 mäzul 15. (in Lukrayänapük)
↑ Władysław Serczyk (2001): Historia Ukrainy. Wrocław-Warszawa-Kraków. Pad: 362. (in Polänapük)
↑ Lowell Tillett (1975): Ukrainian Nationalism and the Fall of Shelest. Slavic Review. Nüm: 34 (4). Pad: 752. (in Linglänapük)

Dugans Lukrayäna sis yel 1917
Pöparepüblik Lukrayänik	Presidan zänacäma: Müqaylo Hrujävsküy (1917-1918)
Tat Lukrayänik	El ,hetman’: Pavlo Skoropadsküy (1918)
Pöparepüblik Lukrayänik	Cifs dilekanefa: Volodümür Vünnücänko (1918-1919) • Sümon Pätlyura (1919-1920)
Pöparepüblik Vesüda⸗Lukrayänik	Presidal: Yävhän Petrujevüc (1918-1919)
Sovyätarepüblik Sogädimik Lukrayänik	Lesekretans ü sekretans balid Paleta Kobädimik Lukrayäna: Yuriy Pyatakov (1919) • Stanislav Kosior (1919-1920) • Vyaceslav Molotov (1920-1921) • Feliks Kon (1921) • Dmütro Manuyilsküy (1921-1923) • Emanuyil Kviring (1923-1925) • Lasar Kaganovic (1925-1928) • Stanislav Kosior (1928-1938) • Nikita Qrujcov (1938-1947) • Lasar Kaganovic (1947) • Nikita Qrujcov (1947-1949) • Leonid Mälnikov (1949-1953) • Olexiy Kürücänko (1953-1957) • Mükola Pidhornüy (1957-1963) • Petro Jeläst (1963-1972) • Volodümür Jcärbüzküy (1972-1989) • Volodümür Ivajko (1989-1990) • Stanislav Huränko (1990-1991)
Lukrayän nesumätik	Cif tataguvanefa: Yaroslav Stäzko (1941)
Lukrayän nensekidik	Presidals: Leonid Kravcuk (1991-1994) • Leonid Kucma (1994-2005) • Viktor Yujcänko (2005-2010) • Viktor Yanukovüc (2010-2014) • Olexandr Turcünov (2014) • Petro Porojänko (2014-2019) • Volodümür Selänsküy (sis 2019)

[1] Народився Петро Шелест, партійний і державний діяч, перший секретар ЦК КП України. Національна бібліотека України імені В. І. Вернадського. Pekonsultöl tü 2023 mäzul 17. (in Lukrayänapük)

[2] Luboš Veselý (2020): The Ukrainian Factor of the Prague Spring? Petro Shelest and the Czechoslovak Year 1968 in the Light of Documents of the Ukrainian Security Service. Czech Journal of Contemporary History, Vol. VIII. Pads: 73–102. Pekonsultöl tü 2023 mäzul 17. (in Linglänapük)

[svoboda-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 Петро Кралюк [Petro Kralyuk]: Українізація від Петра Шелеста. Він намагався утверджувати українську ідентичність. Radio Svoboda, 2020 yunul 8. Pekonsultöl tü 2023 mäzul 15. (in Lukrayänapük)

[4] Władysław Serczyk (2001): Historia Ukrainy. Wrocław-Warszawa-Kraków. Pad: 362. (in Polänapük)

[5] Lowell Tillett (1975): Ukrainian Nationalism and the Fall of Shelest. Slavic Review. Nüm: 34 (4). Pad: 752. (in Linglänapük)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]