Niels Henrik Abel: Difference between revisions

Content deleted Content added
Smeira (bespikkeblünots)
pNo edit summary
Smeira (bespikkeblünots)
No edit summary
Lien 1:
[[Image:NilsNiels Henrik Abel.jpg|thumb|250px|right|Hiel Niels Henrik Abel.]]
'''Niels Henrik Abel''' (1802 gustul 5 - 1829 prilul 6), matematan [[Norgän]]ik, pämotom in Nedstrand, nilü [[Finnøy]], kö fat omik äbitom as juladilekan. Ün 1815 äprimom ad visitön leglügajuli in Christina (nem ettimik zifa: [[Oslo]]), e pos yels kil ya iblöfom täleni matematik oka me tuvedots legudik pro säkäds nulik fa hiel [[Bernt Holmboe]] pimoböls. Ün tim at, fat omik: hiel Søren Georg Abel: pastan Protästik pöfik, ädeadom, e monadinäds famüla äfikulikons vemo; ab tatapänsion smalik ädälon ele Abel ad primön studis okik in Niver di Oslo ün 1821.
 
Lien 8:
Ün 1826, el Abel äfealotädom ini [[Paris]], e dü steb degmulik äkolkömom matematanis cifik Fransäna; ab no pädigidom verätiko, ibä vobots omik no äsevädons, e neflagiäl omik äneleton omi ad reklamön vestigis okik. Monafikuls, de kels no äkanom nesekidön, fino äkoedons finikön tävi omik, e pos getäv lü Norgän ätidom dü tim anik in Christiania. Ün prilul yela 1829, el Crelle ätuvom vobi pro om in Berlin, ab lofapened ärivon omi pas mö dels tel pos deadam omik sekü ftisid, in Froland Ironworks nilü Arendall.
 
[[Image:Stamp_norway_Niels_Henrik_Abel.jpg|leftright|thumb|250px|El Niels Henrik Abel su penedamäk Norgänik, 2002]]
Deadam tusunik matematana letälenik at, dö kel hiel [[Adrien-Marie Legendre]] äsagom: „''quelle tête celle du jeune Norvégien!''“ (kapi kion labon Norgänan yunik at!), äropon karieri plödakösömiko fulü proms. Yufü tikets ela Abel, fikuls ettimik dileta matematik äprimons ad pakleilükön, jäfüds nulik ädavedons, e stud sakätas so vemo äprogedon, das vestigalüods nulik mödik äjonons okis matematanafe. Vobots omik, gretadilo päpüböls balidnaedo su ''Gased di Crelle'', päredakons fa hiel Holmboe e päpübons dönu ün 1839 fa reiganef Norgänik ettimik. Dabükot kuratikum ä lölöfikum päpübon ün 1881 fa hiels Lydwig Sylow e Sophus Lie. Ladyek: „di Abel“, labü nem omik, ävedon so kösömik in vobots matematik, das ya palecedon as vöd balugik (a. s., in Linglänapük, süvo papenon me minuds: „abelian“; in Volapük ba ovedon vöd: ''(l)abelik'').
 
The early death of this talented mathematician, of whom [[Adrien-Marie Legendre]] said "quelle tête celle du jeune Norvégien!" ("what a head the young Norwegian has!"), cut short a career of extraordinary brilliance and promise. Under Abel's guidance, the prevailing obscurities of analysis began to be cleared, new fields were entered upon and the study of functions so advanced as to provide mathematicians with numerous ramifications along which progress could be made. His works, the greater part of which originally appeared in ''[[Crelle's Journal]]'', were edited by Holmboe and published in [[1839]] by the Norwegian government, and a more complete edition by [[Peter Ludwig Mejdell Sylow|Ludwig Sylow]] and [[Sophus Lie]] was published in [[1881]]. The adjective "abelian", derived from his name, has become so commonplace in mathematical writing that it is conventionally spelled with a lower-case initial "a" (see [[abelian group]] and [[abelian category]]; also [[abelian variety]] and
[[Abel transform]]).
 
Kratär di Abel su mun pänemon stimü om.