Metafüd

Metafüd binon donajäfüd filosopa, kel jäfon me natäl lejenöfa, bina, e vola. Nem onik licinon se vöds Vöna-Grikänapükiki μετά (metá) (siämü „po“) e φυσικά (füsiká) (siämü „natikos (valik)“), tefölo vobotis vönik dö nat hiela Aristoteles; o. b., vobots dö utos, kelosi el Aristoteles änemom „filosopi balid“ - e dö utos, kelos atimo panemon „metafüd“ - äpubons po yegeds omik dö nat (dö „natikos“).

Hiels Platon ed Aristoteles (det), se pänot hiela Raphael (Stanza della Segnatura, Roma). El Aristoteles palelogom as fat metafüda.

Metafüd bejäfon säkis soäs:

• Natäli kisik labon-li lejenöf?
• Pladi kinik labon-li menef in leval?
• Köls binon-li pösodöfik u dinöfiks?
• Vol dabinon-li plödü tikäl?
• Natäli kinik labons-li yegs, jenots, tops?

Zänajafüd metafüda binon dabinav: vestigam dinapatedas in vol dabinölas e tefas bevü dins at. Metafüdan leigo töbidom ad kleilükön suemodis, me kels mens suemons levali e lejenöfi, keninükamü dabin, dinöf, patöf, spad, tim, kodam e mög.

Ün tim lätik, vöd: metafüd pegebon i libikumo tefü „yegäds etflanü vol füsüdik“. Samo „bukiselidöp metafüdik“ no binon selidöp, kö seloy bukis dö dabinav, ab buikumo kö seloy bukis dö lans, sanam yufü lekred, kristadanämäd, koult, e yegäds votik somik.

Bü volfam nolava nutimik, säkäds nolavik päbejafons fa dil metafüda labü nem: „natafilosop“; vöd: scientia (nolav) äsinifon te noli. Levolut nolavik ye ävotükon natafilosopi ad dunam plägik ä sperimantiki, distü ret filosopa; finü tumyel 18id äprimoy ad nemön oni „nolavi“ (scientia) ad distükön oni de filosop. So metafüd ävedon vestigam yegädas etflanü vol füsüdik. If miedet at keninükon i plänis sperimäntik, natafilosop e nolav kanons nog palelogön as dils metafüda.

Jenotem metafüda

Balan metafüdanas balid äbinom hiel Parmenides se Elea. Ätidom, das möd dabinädas, äsi mufs e votikams onsik, äbinons te jins lejenöfa laidüpik te bala („Bin“). Prinsip ela Parmenides äbinon: „val binon bal“. Stabü miedet at Bina, el Parmenides ätidom, das lesags valik tefü votikam u ne-Bin binons netikavik. Bi änüdugom metodi, ma kel lesags dö jins mutons pastabön su suemod tikavik Bina, palelogom as balan jafanas metafüda.

Pamäniotöl as yegäd „filosopa balid“, vöd: „metafüd“ pagebon in vobotem ela Aristoteles.