Charles Darwin
Moted: Charles Robert Darwin
12 febul 1809
The Mount[*], Shrewsbury
Deadam: 19 prilul 1882, 1881
Down House[*], Shrewsbury, London
Lifatopam: The Mount[*]
Cal(s): hitalavan[*], explorer[*], travel writer[*], ethologist[*], nativestigan[*], hifilosopan[*], hilautan[*], hiplanavan[*]
Tatät(s): Regän Pebalöl Greta⸗Britäna ä Lireyäna[*]
Matan(s): Emma Darwin[*]
Cil(s): Anne Darwin[*], Francis Darwin[*], William Erasmus Darwin[*], Henrietta Darwin[*], George Howard Darwin[*], Leonard Darwin[*], Horace Darwin[*], Charles Waring Darwin[*], Elizabeth Darwin[*], Mary Eleanor Darwin[*]
Pal(s): Robert Darwin[*], Susannah Darwin[*]
Gem(s): Erasmus Alvey Darwin[*], Caroline Darwin[*], Marianne Darwin[*], Emily Darwin[*], Susan Darwin[*]
Dispenäd:

Hiel Charles Robert Darwin (1809 febul 12 - 1882 prilul 19) äbinom nativestigan Linglänik[1] Posä isevädikom vü nolavans sekü vestigams topik oma dö talav, ämobob stabü klülabots nolavik, das lifabids valik evolfons ve tim de büafs kobädik bal u aniks medü sesukam natik.[2] Jenöfot, das volfam lifabidas jenon, pälasumon e päzepon fa nolavanef e publüg nog dü lifüp omik, e teorod omik tefü sesukam natik pälelogon as plän staböfik volfama at ün degyel 1930,[3]; ats binons anu stabasüemodis volfamateoroda atimik. Ön fom pevotüköl, tüv nolavik ela Darwin blebon staböfik pro lifav, ibä gevon plänik tikavik balöl tefü distöf lifa[4]

El Darwin änitedälikom dö natav dü ästudom sanavi in Niver di Edinburgh e poso godavi in Niver di Cambridge.[5] Täv lulyelik oma me naf: Beagle äfümükons benorepüti omik as talavan, kela küpedots e teorods ästütons tikamagotis balfomimik hiela Charles Lyell; püb tävadelabuka omik äfämükon omi as lautan pöpedik. Päbluvüköl fa stäänükam taledavik lifafomas e fösilas, kelis ikonletom dü täv omik, el Darwin ävestigom bidaceni ed äfomälom teorodi okik tefü sesükam natik ün 1838.[6] Do äbespikom tikamagotis okik ko natavans votik anik, äneodom timi ad vestigön plu e vob taledavik oma äbuon.[7]. Nog älaipenom teorodi okik ün 1858, ven hiel Alfred Russel Wallace äsedom ome vödemi okik, in kel äbepenom teorodi sümik, kelos äkodon kepübi sunädik teorodas bofik omsik.[8]

Buk omik: On the Origin of Species (Dö licin bidas) äfümükon volfami e licini kobädik lifafomas valik as plän fa nolav päzepöl distöfa natik. Ävestigom i volfami menik e sesukami genik in lebuk: The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex (Licin mana e sesukam tefü gen), päsököl fa: The Expression of the Emotions in Man and Animals (Notod senälas pö man e nims). Seks planivestigamas omik päpübons in sekod bukas, ed in buk lätik oma äbepenom talavumis e sekis onsik pro glun.[9].

Stimü veüt ela Darwin, päsepülom in Lepädanöp di Westminster nilü hiel John Herschell e hiel Isaac Newton.[10]


Noets e Literat redakön

  1. El Darwin äbinom sevädik as natavan, taledavan, lifavan ä lautan; posä ivobom as sananiyufan e pos yels tel as sanavistudan pädugälom as kultan.
  2. van Wyhe, John. 2006. Charles Darwin: gentleman naturalist. A biographical sketch. Pekonsulton tü 2006 dekul 15.
  3. van Wyhe, John. 2006.
  4. The Complete Works of Darwin Online - Biography. Se bevüresodatopäd: darwin-online.org.uk. Pekonsulton tü 2006 dekul 15.
  5. Leff, David. 2000. About Charles Darwin. Pekonsulton tü 2006 dekul 15.
  6. Desmond, Adrian, e James Moore. 1991. Darwin. London: Michael Joseph, Penguin Group, ISBN 0-7181-3430-3, pads: 210, 263–274, 284–285.
  7. van Wyhe, John. 2007 mäzul 27. Mind the gap: Did Darwin avoid publishing his theory for many years?. Notes and Records of the Royal Society, nüm: 61, pads: 177-205. Vödem rigädik, fomätü .pdf.
  8. Darwin - At last. Mused Lamerikänik Natava. Pekonsulton tü 2007 mäzul 21.
  9. Freeman, R. B. 1977. The Works of Charles Darwin: An Annotated Bibliographical Handlist (Second ed.) Wm Dawson & Sons Ltd. Pekonsulton tü 2006 dekul 15
  10. Browne, E. Janet. 2002. Charles Darwin: vol. 2 The Power of Place. London: Jonathan Cape. ISBN 0-7126-6837-3, pad: 497.